Gerstungen in ooievaarsvlucht
Het ooievaarsnest op de gevel van het kasteel van Gerstungen is een van de oudste in de regio. De eerste vestiging is door het Ooievaarskroniek van de plaatselijke vereniging voor milieubescherming geschat op 1600.
De kerk op de video is de Katharinakerk, waar musketier Johann Gottfried Gehlauff in 1762 trouwde. Behalve het altaar is sinds die tijd nagenoeg alles hetzelfde gebeleven.
Gerstungen ligt in het westen van de Vrijstaat Thüringen, direct aan de grens met Hessen. Buurgemeenten zijn Herleshausen (district Werra-Meissner, Hessen) in het noorden, de districtshoofdstad Eisenach in het noordoosten, Wutha-Farnroda en Ruhla in het Oosten, Moorgrund het zuidoosten, Bad Salzungen en de Werra-Suhl-vallei naar het zuiden en Wildeck (district Hersfeld-Rotenburg, Hessen) in het westen.
Tussen het Richelsdorfer Gebergte in het westen en het natuurpark Thüringer Woud in het oosten ligt de stad aan de rivier de Werra. De belangrijkste zijrivieren van de Werra in het gemeentegebied zijn de Elte, Weihe en Suhl.
De groene strook op het kaartjes is de oude Duits-Duitse grens van 1949 tot 1990.
Vroege geschiedenis
Voor de allervroegste geschiedenis van Gerstungen zijn er geen schriftelijke bewijzen. De uitgang -ungen, zoals het soortgelijke -ingen, wijst op een Germaanse oorsprong, maar dat kan niet met zekerheid worden bewezen. De Codex Eberhardi, dat dateert uit de 12e eeuw, maakt melding van een donatie door Gerstungen aan het in 744 gestichte klooster van Fulda. Dit wordt beschouwd als de eerste schriftelijke vermelding.
Keizer Hendrik IV, toen nog koning, was tijdens de Saksische oorlog verschillende keren in Gerstungen. In 1074 vonden onderhandelingen plaats tussen de opstandige Saksische en Thüringse adel en de koning. Eindelijk werd op 02-02-1074 de Vrede van Gerstungen gesloten. De koning moest instemmen met de vernietiging van zijn kastelen in het noorden van Thüringen en in de Harz. In 1174 werden voor het eerst de Heren van Gerstungen genoemd.
In het midden van de XIVe eeuw werd door het rooms-katholieke bisdom Fulda het Ambt Gerstungen gesticht, vanaf 1402 als onderpand, maar uiteindelijk permanent aan het hertogdom van Saksen-Eisenach en als gevolg daarvan aan de landgraaf van Thüringen toebedeeld.
De Katharinakerk moest in 1588 als gevolg van een brand worden vernieuwd. Het romaanse bouwwerk dat zich op dezelfde plaats bevond, was de voormalige burchtkapel van de Waterburcht.
In 1753 liet Ernst August II van Saksen-Weimar-Eisenach bij de herbouw van Waterburcht de kerk repareren om hem op te waarderen tot hofkerk. Hierbij werd het skelet van de toren en een derde galerij verwezenlijkt en de werd vernieuwde kapspant uitgevoerd als een mansardedak.
De hedendaagse preekstoel dateert uit 1708 en het orgel uit 1860. De klokken werden vernieuwd in 1922 en de windwijzer in 1966. Het laatste grote bouwproject was in 1994 het blootleggen van het raamwerk.
Toen Gerstungen in 1741 aan hertog Ernst August I van Saksen-Weimar-Eisenach toekwam, stonden van de Waterburcht alleen de voorgebouwen overeind. De rest van het kasteel was vervallen. De nieuwe heerser kocht de Knobelsdorper Tuin erbij en verenigde hem met het voorgebouw als eigendom. De paardenstallen werden vergroot en de bouw van het kasteel werd voorbereid. De fundamenten van de middeleeuwse Waterburcht dienden voor de bouw van het kasteel in de 17e en 18e eeuw, dat later de zetel van het Ambt Gerstungen en de thuisbasis van een museum werd.
De Tweede Wereldoorlog en de Sovjet-tijd
Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten 550 krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie dwangarbeid verrichten voor de aanleg van de autobaanbrug over de Weihe-vallei. 90 dwangarbeiders waren werkzaam bij kleinere bedrijven en in de landbouw. Nog eens 53 dwangarbeiders werkten in de randgemeente Oberellen, sinds 2004 ondergemeente. Sinds 1977 herinnert een gedenkteken op de begraafplaats van Untersuhl, eveneens sinds 2004 ondergemeente, de 107 doden door dwangarbeid.
Op 20 juli 1944 bombardeerden de Amerikanen met 226 bommen het station van Gerstungen en zijn omgeving. Er waren 11 doden en verschillende gewonden onder de bevolking.
Op 13 september stortte in Neustädt tijdens een noodlandingspoging een aangeschoten Amerikaanse bommenwerper B 17 ("Flying Fortress") neer. Acht bemanningsleden kwamen om bij de explosie, éen kon zich redden.
Op 27 september was de stad het centrum van de "Luchtslag van Thüringen" die zich afspeelde rond Gerstungen, Herleshausen, Lauchröden en Richelsdorf. In totaal werden 30 Amerikaanse bommenwerpers B 24 neergeschoten, veel stortten neer in de regio. Ook zijn 29 Duitse gevechtsvliegtuigen verloren gegaan.
Het Amerikaanse leger bezette Gerstungen, na artillerievuur en duikvluchtluchtaanvallen, zonder weerstand op 1 april 1945. Het merendeel van de bewoners was naar het bos of de rest van de omgeving gevlucht. Vanuit het bos beschoot een Duitse luchtafweereenheid de Amerikanen bij het oversteken van het door springstof slechts gedeeltelijk vernietigde Werra-brug. Acht van de in de slag gedode Wehrmachtsoldaten werden begraven op de begraafplaats Gerstungen. De graven werden later tijdens het DDR-tijdperk in de jaren zeventig geëgaliseerd.
Begin juli 1945 werd Gerstungen, zoals heel Thüringen, door de Amerikanen overgedragen aan het Rode Leger. Zo werd het een deel van de Sovjet-bezettingszone en in 1949 de DDR.
Vanaf 1961 lag Gerstungen in de 5 kilometer brede zgn. Sperrzone, niet te verwarren met het Sperrgebiet aan de Duits-Duitse grens.
Het Sperrgebiet was een ontoegankelijke strook van 500 meter, de Sperrzone was een strook van 5 kilometer, waar uitsluitend bewoners in mochten. Bewoners van de Sperrzone konden dus nauwelijks familie of vrienden van buiten ontvangen. Enige uitzondering op de regel waren overlijdensgevallen of als men verloofd was met een inwoner. De bewoners zelf hadden een doorlaatbewijs nodig om zich buiten de zone te kunnen begeven.
Bij ons bezoek aan Gerstungen in 2011 vertelde de dominee ons daar schertsend over dat in die tijd jongeren zich vaak verloofden. De ambtenares van de Burgerlijke Stand, zelf destijds woonachtig buiten de Sperrzone en verloofd met een inwoner van Gerstungen: "Ach, na een tijdje wen je eraan".
Tijdens datzelfde bezoek valt ons op dat de inwoners van Gerstungen op het eerste gezicht niet erg vrolijk lijken, alsof het communisme een collectieve depressiviteit heeft achtergelaten. Echter eenmaal een gesprek aangeknoopt zijn ze doorgaans vriendelijk, geduldig en vooral zeer hulpvaardig. Ook een erfenis van het communisme?
Het station Gerstungen was van 1963 tot 1990 het derde grootste grensstation van de DDR. Het werd in 1961 uitgebreid van rangeer- naar controlestation, inclusief stopblokken. In september 1961 had het Centraal Comité van de SED de opdracht gegeven om de Reichsbahn-Ausweichstrecke Gerstungen-Förtha (13 km) te bouwen, zodat de Thüringse landtong niet langer - met het risico van ontsnapping door DDR-burgers - moest worden doorkruist.
De gemeente nu
Op 1 januari 1960 werd Untersuhl aan de gemeente toegevoegd. Neustädt en Sallmannshausen volgden op 8 maart 1994. Op 16 maart 2004 werden de voorheen onafhankelijke gemeenten Lauchröden, Oberellen en Unterellen opgenomen. Op 6 juli 2018 werden de gemeenschappen Marksuhl en Wolfsburg-Unkeroda ook opgenomen.
Het wapen
De Gerstunger heraldische ooievaar nestelt zich in Gerstungen op de gevel van het kasteel. Hij symboliseert ook de typische flora en fauna. De stengel in de bek van de vogel is gerst: een deel van de plaatsnaam, omdat hier gerst gekweekt wordt sinds er landbouw bedreven wordt. Het stro staat voor het ooievaarsnest op het kasteel; de groene achtergrond symboliseert de Werra-vallei en de golvenband de Werra.
Opvallend is de gelijkenis met het wapen van Den Haag.
Bronnen:
Gesprekken met inwoners, dominee en burgerlijke stand van Gerstungen
https://de.wikipedia.org/wiki/Gerstungen
https://de.wikipedia.org/wiki/Heinrich_IV._(HRR)
https://de.wikipedia.org/wiki/Schloss_Gerstungen
https://de.wikipedia.org/wiki/Kloster_Fulda
https://de.wikipedia.org/wiki/Katharinenkirche_(Gerstungen)